Duurzaamheidsadviseur van BAM: “De bouw is onderdeel van de oplossing en niet onderdeel van het probleem.”

“BAM is één van de eerste bouwbedrijven die op basis van de wetenschappelijke klimaatmodellen haar CO2 doelen heeft vastgesteld. We hebben gekeken wat de wetenschap over klimaatverandering zegt en hoe snel we onze CO2 footprint moeten verlagen. Deze aanpak heeft geleid tot de titel van het meest duurzame bouwbedrijf. Dat wordt je niet zomaar; je moet dan structureel aandacht besteden aan duurzaamheid, duidelijke doelstellingen bepalen, transparant zijn over de resultaten, en duurzaamheid terug laten komen in je projecten.”

Tom Blankendaal

In zijn werk gaat Tom uit van het motto dat de bouw onderdeel kan zijn van de oplossing voor klimaatproblemen in plaats van dat de problemen worden verergerd. In deze blog laat Tom ons zien hoe dit motto terug komt in de activiteiten van BAM. Ondanks de vele uitdagingen zijn er ook veel mogelijkheden.

De duurzaamheidsambitie

Tom heeft het thema duurzaamheid in breedte zien groeien binnen BAM. “Waar we 10 jaar geleden primair hadden over reductie van CO2, reductie van afval en over veiligheid, zie je dat duurzaamheid wat betreft de inhoud heel erg verbreed is. Zo hebben de thema’s circulariteit, klimaatadaptatie en biodiversiteit ook een belangrijke plek gekregen binnen onze duurzaamheidsambitie.”

De strategie van BAM is gebaseerd op een aantal thema’s: (1) klimaatneutraal, (2) circulair, (3) klimaatadaptatie, (4) biodiversiteit, (5) gezondheid & welzijn en (6) sociale impact. Bij het eerste thema richt BAM zich op zoveel mogelijk reductie van CO2-uitstoot, bij het thema circulariteit wordt er met name gekeken naar duurzaam materiaalgebruik, toekomstig hergebruik en het omgaan met afval. Ten slotte, wordt er bij het thema klimaatadaptatie & biodiversiteit niet alleen het welzijn van de mens meegenomen, maar ook die van het dier en de natuur. Hoe creëren we een klimaatbestendige gebouwde omgeving, waarin de ruimte voor dier en natuur behouden blijft of verbetert wordt?

Hoe draagt deze ambitie bij aan nieuwe oplossingen?

Aan de hand van drie thema’s van BAM’s duurzaamheidsstrategie, laat Tom ons voorbeelden zien hoe de bouwsector duurzame stappen kan zetten:

Thema klimaatneutraal
in 2026 wil BAM 80% van haar huidige CO2 footprint hebben gereduceerd. Een pittig doel dat een grote omslag vraagt. Een project dat dit doel helpt te verwezenlijken is ‘de emissieloze bouwplaats.’ Het houdt in dat BAM met elektrisch materieel een complete bouwplaats inricht. Bouwmachines zijn zwaar en hebben vaak dieselmotoren als aandrijving. BAM heeft besloten zelf haar machines om te bouwen om de uitstoot te verlagen. Daarbij worden de huidige brandstof motoren vervangen door een elektrische aandrijving. “Zo hebben we als BAM een aantal wereldprimeurs. We hebben onder meer een elektrische wals, funderingsmachine, kranen en spreidmachines voor asfalt ontwikkeld. We zijn stapje voor stapje verschillende machines aan het ombouwen. Dit gaat al heel hard voor kleine machines en voor grote machines zal het een combinatie zijn van aandrijving op waterstof of biodiesel en ook een stukje elektrificeren om zo minder CO2 uit te stoten.”

De asfaltspreidmachine met waterstofverbrandingsmotor - Bron: BAM Infra Nederland

Daarnaast heeft een groot deel van de CO2-uitstoot van de bouw te maken met de toepassing van bouwmaterialen. De sector moet gaan bouwen met materialen die een lagere footprint hebben, bij voorkeur biobased materialen. Een materiaal dat daarin baanbrekend zou kunnen zijn voor de bouw is hout. “Hout is een materiaal dat veel CO2 opslaat. Als je het op de juiste manier inzet, dan is de groeicyclus van een boom korter dan het gebruik van hout in een woning of kantoor. Dat betekent dat je netto CO2 aan het opslaan bent in je gebouwde omgeving. Mijn visie is dat de bouwsector uiteindelijk een opslag wordt van CO2 in plaats van dat je alleen maar uitstoot door het gebruik van vervuilende producten. We werken nu aan een houten woonconcept en zijn een fabriek aan het bouwen voor de productie van deze woningen.” Niet alleen hout, maar ook biobased en herbruikbare materialen moeten CO2 uitstoot van de bouwsector verminderen.

Thema circulariteit
De circulaire economie gaat over het sluiten van cirkels, zoals het hergebruiken van materialen. Op dit moment is BAM de voormalige Bijlmerbajes in Amsterdam aan het herontwikkelen door 1350 woningen te realiseren in het voormalige gevangenis terrein. “We hebben de ambitie gesteld om 98% van de materialen die vrijkomen bij de sloop her te gebruiken en te recyclen. Zo hebben we delen van gevels uitgezaagd en tralies een plek gegeven in het nieuwe ontwerp. Hierdoor wordt de oude situatie verbonden aan de nieuwe situatie, waarbij materialen een nieuwe functie krijgen.”

Ontwerp van het Bajeskwartier in Amsterdam - Bron: bam.com

Het hergebruiken van materialen is een belangrijk onderdeel van circulariteit binnen de bouw. Er zijn echter ook andere cirkels die BAM wil sluiten onder het thema circulariteit. “Circulaire economie gaat om het sluiten van kringlopen op energie, grondstoffen, water en de tevens het versterken van een sociale kringloop. In het project van de Bajeskwartier wordt er een groene toren ontwikkeld, hierin komen nieuwe manieren van duurzame energieproductie, biologische voedselproductie, organische afvalverwerking en regenwateropvang samen in één gebouw. Bewoners zamelen compost in waarmee je eigen biogas opgewekt wordt. Er wordt ook een school in het project ingericht en sociale ondernemingen krijgen een plek en functie in de wijk. Daarmee willen we ook iets teruggeven aan de maatschappij en zo de sociale cirkel sluiten.”

Thema gezondheid & welzijn
Gezonde gebouwen dragen bij aan de gezondheid en welzijn van de gebruiker. Om gezondheid te integreren in het ontwerp van gebouwen gebruikt BAM de WELL building standard. Dat houdt bijvoorbeeld in dat er gezond eten wordt aangeboden in het bedrijfsrestaurant, trapgebruik wordt gestimuleerd en er voldoende toetreding van daglicht op de werkplekken wordt gerealiseerd. “Op die manier proberen we gezondheid echt zichtbaar te maken. Zichtbaarheid is in de communicatie ontzettend belangrijk: dat mensen zien wat duurzaamheid of circulariteit betekent. Dat inspireert mensen uiteindelijk weer om de verandering te versnellen en na te denken over hoe je dat in je eigen project kunt toepassen.”

Anders kijken vraagt anders doen

De aanpak van BAM laat ons zien dat een andere kijk op de sector veel mogelijkheden biedt. Daarbij komen ook veel uitdagingen kijken. Tom ziet dat verduurzaming van de bouw versnelt wanneer je actief samenwerkt en ambitieuze projectdoelen stelt. Om iedereen mee te krijgen is nog een hele opgave. Bewustwording over duurzaamheidsthema’s kost tijd en vergt geduld. Daarnaast is duurzaamheid nog niet voor alle partners een topprioriteit. “Er kan meer dan je denkt en dat moeten we laten zien”. Wat betreft het integreren van de circulaire economie binnen het werk, is er volgens Tom nog veel winst te halen. Als aanjager van duurzame bewustwording heeft hij daarom zijn handen vol. “In het samenspel tussen onze opdrachtgevers, onze ontwerpers, onze onderaannemers moet de circulaire mindset aangejaagd worden. Circulair bouwen op industriële schaal is nieuw en verandering heeft tijd nodig.” In de volgende blog gaan we in op een project waarin Tom de bewustwording op een speelse wijze heeft aangewakkerd: door het maken van een online game.

Meer voorbeelden uit de bouw? Bekijk dan deze blogs:

• Lianne Quax over haar rol als circulair researcher bij van Wijnen
• De voordelen van losmaakbaarheid en optimalisering van circulaire materialen
• Rijkswaterstaat geeft een inkijkje in haar circulaire doelstellingen
• Marjan Poortinga over de speelse methoden die Rijkswaterstaat heeft ingezet om het bewustzijn van de circulaire economie te vergroten.

Gabrielle Bruggeling is een cultureel antropoloog en de oprichter van Anthroconsult. Door middel van antropologische onderzoeksmethoden draagt zij bij aan sociale impact rondom thema's zoals duurzaamheid en diversiteit. In samenwerking met Big Topics wil ze organisaties inspireren om circulair werken invulling te geven op de werkvloer. Hiervoor interviewt zij professionals die de praktijk van circulair werken laten zien.