Van Wijnen: circulariteit is voor de timmerman niets nieuws, we moeten het alleen leren op te schalen.

Lianne Quax op de bouwplaats- Fotograaf: Hans van der Woerd

 

“Tijdens mijn sollicitatiegesprek gaf de directeur aan ‘we hebben genoeg techneuten in huis en snappen technisch alles heel goed, maar we weten niet zo goed of onze klant wel zit te wachten op bijvoorbeeld een woning uit onze fabriek. En wat vindt de eindgebruiker, dus de bewoner, hiervan? En de timmerman die het in elkaar moet zetten?’ Met deze vragen ben ik aan de slag gegaan. Ik kijk door het hele bouwproces heen hoe innovaties opgevat worden: hoe mensen reageren en wat ze nodig hebben. Ik probeer constant in- en uit te zoomen binnen de organisatie en haar projecten.”

 

Als we gaan wachten tot de klant om duurzaamheid vraagt ...

Bij Van Wijnen heerst een proactieve houding in het zoeken naar duurzame oplossingen. Zoals Lianne vertelt: “het is een pré om eerst in onze eigen processen te kijken en zelf aandrager te zijn van nieuwe ideeën. Als we gaan wachten totdat de klant van ons vraagt om iets op een circulaire wijze uit te voeren, dan kun je nog heel lang werken zoals je het altijd al hebt gedaan. Daarom hebben we bij Van Wijnen stevige doelstellingen opgezet om medewerkers duidelijk te maken dat het niet blijft zoals het nu is en we dus beter vandaag al kunnen beginnen met een nieuwe manier van werken.” De duurzame doelstellingen van Van Wijnen zijn:

1. In 2025 afvalvrij zijn. Hiervoor gebruiken ze de ladder van Lansink, waarbij trede C: recycling de ondergrens is (zie afbeelding). Volgens Lianne vraagt dit met name veel afstemming met de producent en leveranciers van materialen. Zo worden er afspraken gemaakt over het terugleveren van materialen bij einde levensduur of van reststukken die vrijkomen tijdens het bouwproces. Daarnaast moet ook worden afgestemd wat de producent vervolgens doet met deze materialen.
2. In 2030 per saldo CO2 neutraal zijn. Met per saldo wordt bedoeld dat je bijvoorbeeld niet 1 op 1 een gebruikte stalen balk dient te compenseren met nieuwe aangegroeide grondstoffen voor staal. Maar dat je kunt balanceren door elders CO2 negatief te werken. Per saldo kom je dan uit op 0.

Om handen en voeten te geven aan deze doelstellingen zet Lianne met haar collega’s van research in op testen en het delen van de geleerde lessen. Hierbij is een constante wisselwerking met de praktijk een cruciaal thema. Laten we kijken wat dit inhoudt.

Learning

Eén van de taken waar Lianne zich binnen Van Wijnen mee bezighoudt, is het verzorgen van interne opleidingen. Vorig jaar heeft ze samen met collega’s een e-learning uitgeschreven over wat circulair werken binnen Van Wijnen inhoudt. “Ik was veel tijd kwijt aan het beantwoorden van terugkerende vragen van collega’s: wat is circulariteit, wat wordt bedoeld met de lineaire economie, hoe werken deze thema’s door binnen Van Wijnen? En binnen mijn functie? Daarnaast zijn er een hoeveelheid aan afkortingen waar ik vragen over kreeg, zoals wat is een MKI?, wat is een lca?, wat is een epd? Toen hebben we besloten om dit allemaal in 1 keer goed uit te schrijven in de vorm van een e-learning. Deze is afgestemd op de vragen die we veel ontvingen van collega’s. De eerste stap voor het behalen van onze doelstellingen is om iedereen erin mee te krijgen. Daarvoor was de e-learning de basis.” Aldus Lianne.

Een tweede stap die ze genomen hebben, is het opzetten van een verbetertraject van 3 maanden waarin continu verbeteren en duurzaamheid samen centraal staan. In dit opleidingstraject brengen collega’s altijd vanuit hun eigen rol een probleem in kaart binnen realistische kaders van tijd, geld, kwaliteit maar ook duurzaamheid. Bijvoorbeeld een afval component terug herleiden naar waar het vandaan komt en welke keuzes hierin gemaakt zijn voordat het bij het afval terecht kwam. De oplossingen die collega’s in dit traject naar boven halen, borgen ze in de werkprocessen. Dit wordt als vereiste gesteld, zodat het resultaat niet alleen op schrift zichtbaar is maar met name in de handelswijze.

Naast haar functie bij Van Wijnen, is Lianne ook werkzaam voor de Hogeschool in Rotterdam. Ze ontwikkelt lesprogramma’s over de huidige ontwikkelingen van de bouwsector en de markt. Wat Lianne hiermee wil bereiken: “Wanneer leerlingen van de opleiding afkomen, weten ze niet alleen iets over hoe we het altijd al deden binnen de bouw, maar hebben ze ook inzichten in de veranderingen die staan te komen of al gaande zijn.” Met haar kennisdeling op de Hogeschool, draagt Lianne dus ook bottom-up bij aan een groene toekomst voor de bouwsector.

Research

Bij Van Wijnen is er veel ruimte voor het researchteam om te leren van eigen lessen. Zo worden er door het research lab materiaaltesten gedaan ten behoeve van de Fijn Wonen producten. “Voordat we onze producten in de markt aanbieden, willen we eerst zelf onderzoeken of de materialen echt doen wat ze moeten doen. We geven zelf onze woningproducten vorm en kunnen dus zelf  bepalen met welke materialen we daarbinnen willen werken. De lessen die we uit het research lab leren kunnen we vervolgens weer meenemen in maatwerk projecten.” In de praktijk betekent dit bijvoorbeeld dat Van Wijnen nu zelf beton met een steeds lagere CO2 footprint ontwikkelt, losmaakbare woningen ontwerpt en alternatieven voor verpakkingsmaterialen kan zoeken vanuit de eigen fabriek.

Niet alleen in de fabriek, maar ook tijdens lopende projecten wordt er onderzoek gedaan naar onder andere materialen. Zo bieden tijdelijke projecten de mogelijkheid om nieuwe materialen te testen. Denk bijvoorbeeld aan het testen van een nieuw soort dakbedekking in combinatie met een groendak-oplossing bij een tijdelijk circulair paviljoen op de Floriade Expo. Op deze manier kan onderzoek ook samen gaan met het uitvoeren van een project.

Fotograaf Hans van der Woerd

Be Practical

Lianne legt uit waarom ze de focus op leren vanuit de praktijk zo belangrijk vindt: “Je kunt heel lang blijven onderzoeken en veel praten over duurzame oplossingen, maar daar gaat ook veel tijd mee verloren. Je kunt ook tijdens de zoektocht al veel stappen zetten en onderzoeken. Dus ga het vooral gewoon doen! Wees lekker praktisch zoals de timmerman.” Bij circulaire projecten gaan Lianne en haar collega’s uit van het volgende principe: de eerste keer doet het research team voor hoe je de vertaalslag naar circulaire uitgangspunten maakt, de tweede keer voeren ze het samen uit en de derde keer zouden collega’s zelfstandig aan de slag moeten kunnen.

Ten slotte herinnert Lianne ons dat circulariteit in de bouw eigenlijk niets nieuws is: “kijk eens naar hoe je opa het deed, hij had misschien minder te besteden en maakte daardoor slimmere keuzes. Mijn vader heeft ook als timmerman in de bouw gewerkt en daar zag je ook dat als er een kozijn werd uitgehaald in de woning, er binnen de familie werd gevraagd of iemand dit nog kon gebruiken. Je gooit het niet meteen weg. We moeten weer terug naar eerst kijken wat je al hebt en dat waarderen. Alleen omdat dit grote projecten zijn vraagt het natuurlijk om meer organisatie en logistiek.”

Gabrielle Bruggeling is een cultureel antropoloog en de oprichter van Anthroconsult. Door middel van antropologische onderzoeksmethoden draagt zij bij aan sociale impact rondom thema's zoals duurzaamheid en diversiteit. In samenwerking met Big Topics wil ze organisaties inspireren om circulair werken invulling te geven op de werkvloer. Hiervoor interviewt zij professionals die de praktijk van circulair werken laten zien.