Deze transitiemaker zet dwarskijken in voor radicale verandering: Het is tijd om te breken met het ‘oude duurzaamheidsdenken’.

Thu 15 Dec 2022
circulaire economie

In haar loopbaan heeft Carla Groot-Djakou ervaren dat zij doorgaans anders naar de wereld kijkt dan de meeste mensen. Alhoewel dat soms eenzaam kan zijn, heeft ze geleerd dit als een positieve veranderkracht in te zetten. Na 15 jaar als duurzaamheidsadviseur te hebben gewerkt, besloot ze om haar eigen koers te varen. Ze wil afrekenen met het ‘oude duurzaamheidsdenken’ dat vooral draait om suboptimalisatie. Als transitiemaker gaat ze samen met haar klanten op zoek naar de manier waarop en waar de organisatie het verschil kan en wil maken. Dit doet zij voornamelijk in de bouwsector. In deze blog deelt ze haar inzichten en tips over het mobiliseren van de veranderkracht in je eigen organisatie.

Duurzaamheid vraagt om een andere manier van kijken, een andere manier van doen. Niet méér doen, maar iets anders doen met het oog op een betere wereld. Een andere manier van kijken, ofwel ‘dwarskijken’, is onmisbaar in het ontwikkelen van een duurzame beweging in je organisatie.

 Fotograaf: Christiaan Krauwels

Breken met het oude duurzaamheidsdenken

Met het 'oude duurzaamheidsdenken' doelt Carla op duurzaamheid als suboptimalisatie en als sluitpost van projecten. De benadering dat ‘minder slecht’ goed genoeg is, of ‘alle beetjes helpen’. Volgens Carla kunnen we pas spreken van duurzaam, wanneer iets substantieel bijdraagt aan verbetering van de leefkwaliteit voor mens, dier en natuur. Ik heb jarenlang als duurzaamheidsadviseur gewerkt voor grote gemeenten in ruimtelijke projecten. Mijn adviezen leidden vaak wel tot nieuwe inzichten en accenten in projecten, maar echt fundamentele verandering bleef uit. Doe niet zomaar een leuk experiment omdat je daar als bedrijf of overheid goeie sier mee kan maken. Doe wat nodig is. Creëer beweging. Ga voor blijvende impact.

Om te breken met dit denken, is het van belang om te leren hoe transities werken. “Als je je niet bewust bent van het feit dat je werkt in de context van transities en systeemverandering, is de kans groot dat je met alle goede bedoelingen toch het verkeerde doet.” Dit is één van de inzichten van Carla, terugkijkend op 40 jaar experimenteren met duurzaam bouwen. “Stop met losse experimenten. Ga niet innoveren om het innoveren (incrementele innovatie). Er is in 40 jaar al zoveel kennis ontwikkeld. Veel DuBo, biobased technieken en materialen liggen al jaren op de plank. Kijk daarom eerst welke verandering of beweging gewenst is. Creëer deze beweging van binnenuit door acties te kiezen die passen bij de (verander)kracht van de mensen en de organisatie. Ofwel, kies de acties of interventies die passen bij de transitiefase waarin je je bevindt. Pas daarbij alleen gericht innovaties toe die bijdragen aan fundamentele verandering of verbetering.”

Beweging creëren

Wat zijn dan bewuste en concrete stappen in duurzame transities? Als we kijken naar de bouwsector, noemt Carla de volgende stappen: “Wanneer je niet alleen de uitvoering van een opdracht, maar ook een langdurig partnership in een circulaire keten voor ogen hebt, kun je andere type partijen aantrekken. Je kiest voor selectieprocedures op basis van vertrouwen en leerruimte, in plaats van wantrouwen en schaarste in tijd en geld. Je kiest vervolgens voor remontabele en (functie) flexibele woonconcepten, voor renovatie, transformatie en hernieuwbouw voor sloop.”

Op inspiratiebezoek bij The Green Village.

Een voorbeeld van een project die vanuit deze beginselen is ontstaan, is het Berleinplein in de gemeente Utrecht. Dit is een cultureel nieuwbouwproject waarin grenzen rondom culturele ontwikkeling, samenwerking en duurzaam bouwen worden verlegd. De projectmanager benaderde Carla voor advies. “Deze projectmanager had echt de ambitie en wens om iets anders te doen op deze plek. Met een blijvende impact. Daar ben ik op aangehaakt door het team op weg te helpen hun eigen circulaire ambitie en droom vorm te geven op die plek. Ik nam ze mee op ‘Tour Circulair’. We zijn met een bus langs een aantal doorbraakprojecten op het gebied van circulair bouwen gereden. Ik zag de kwartjes onderweg vallen! Na een eerste vertaalslag naar denkrichtingen en circulaire ontwerpprincipes voor het project, heb ik ze gekoppeld aan verschilmakers die dat proces weer verder konden brengen. Dan laat ik het weer los. Inmiddels dient het project als een baanbrekend voorbeeld voor de circulaire bouwtransitie in Utrecht. Heel gaaf om dat te zien!”

De rol van een transitiemaker

Als transitiemaker is het Carla’s doel om (publieke) organisaties meer focus, richting en praktische tools te geven om hun duurzame ambities te kunnen vertalen naar de praktijk. Zodat er daadwerkelijk concrete stappen gezet kunnen worden die bijdragen aan een betere wereld. “In ieder mens en organisatie zit veranderkracht verscholen. Het is een kwestie van dit naar de oppervlakte brengen, kanaliseren en verbinden met de veranderkracht van anderen. Daarmee kun je samen bergen verzetten.”

Carla gaat daarbij weerstand niet uit de weg, maar ze gaat op zoek naar de passie en gedrevenheid die achter tegendruk schuilgaat. Daarvoor stelt ze dwarse, minder voor de hand liggende vragen en daagt ze anderen uit om door een andere bril te kijken "Iedereen bedoelt vaak iets anders met duurzaamheid. Ik help teams en organisaties om hun gezamenlijke betekenis en duurzaamheidsverhaal te vinden. Maar ook om een ander gesprek te voeren: van ‘waarom?’ naar ‘waarom niet?’ van ‘hoe dan?’ naar ‘hoe kan het wel?’ van ‘is het dan niet duurder?’ naar ‘welke (meer)waarde levert dat op? Door deze vragen komen er allerlei innovatieve ideeën naar boven. Zo had ik het ineens met een wooncorporatie over dagelijks onderhoud uitvoeren met geoogst materiaal, isoleren met biobased materiaal, of het als 'dienst afnemen' van keukens, wasmachines en zonnepanelen.”

In gesprek tijdens de Gideons samenwerkdag, fotograaf: Simon Metselaar

Om ambities praktisch te maken, zijn speelse methoden een belangrijk onderdeel van haar werk als transitiemaker. “Ik adviseer om vooral lol te krijgen in duurzaamheid.” Een onderdeel van die methodes zijn de Sustainability Games waarover Carla beschikt. Dit zijn teamplayer games waarin er vragen worden gesteld over wat jij thuis aan duurzaamheid doet. “Het legt daarmee de link met wat jij persoonlijk kan doen. Dat helpt om het gesprek op een ludieke en speelse manier op gang te brengen. Het roept op om je blik te verleggen.” Carla gaat uit van het principe ‘voordoen, samendoen en zelfdoen’. Het resultaat van haar werk kan een beleidsinstrument zijn zoals een transitie- of leeragenda circulair bouwen. Maar ook een duurzaamheidsvisie, een actieplan maatschappelijk verantwoord opdrachtgeverschap of een duurzaam/circulair programma van eisen en gunningscriteria voor een uitvraag of ‘stop/start’-lijst.

En nu jij

Wil je ook breken met goed bedoelde, maar onduurzame projecten? Bouw dan een duurzame beweging in je organisatie. Carla geeft ons daar de volgende tips voor:

  • Maak het persoonlijk: voer eerst het open gesprek over wat duurzaamheid voor jou en je collega’s betekent en welke meerwaarde het heeft het/kan hebben voor jouw organisatie. Maak je eigen verhaal, waar anderen zich aan kunnen verbinden.
  • Creëer gezamenlijkheid: Zorg voor een gezamenlijke (stip(pen) op de) horizon en verbind die met je huidige praktijk. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van transitiepaden, leerlijnen en leidende principes. Kies een vorm die past bij jouw organisatie. Betrek daarbij collega’s vanuit verschillende hoeken van je organisatie. En roep collega’s op om zelf met ideeën en kansen te komen.
  • Maak impact concreet: Focus op impact en maak het concreet, dan kun je ook sneller resultaten laten zien en voortgang beter volgen. Waar kunnen mensen morgen mee aan de slag?
  • Eerlijke gesprekken: Voer het eerlijke gesprek over wat er (nu en op termijn) moet veranderen. Waar ga je als organisatie mee stoppen en starten?
  • Zorg voor plezier en een speelse werkvorm: mensen leren nu eenmaal beter en sneller als ze er plezier in hebben. Dus zorg voor een inspirerende leeromgeving. Organiseer je sessies bijvoorbeeld bij een inspirerende organisatie en/of plek. Kies een speelse werkvorm. Zorg dat mensen erbij willen zijn.

Meer weten over Carla? Zie dan de website: https://grootperspectiefenimpact.nl/.

Naast haar werk bij publieke partijen zet Carla zich ook in voor een nieuwe betekenis aan het (duurzaam) bouwen van nu (en-earthed bouwen: in verbinding en synergie met de omgeving en met elkaar), Het Niet Meer Normaal (waar gaan we mee stoppen, om ruimte te geven aan fundamenteel betere en duurzamere manieren van bouwen en samenwerken?) en een nieuwe bouwcultuur.

Gabrielle Bruggeling is een cultureel antropoloog en de oprichter van Anthroconsult. Door middel van antropologische onderzoeksmethoden draagt zij bij aan sociale impact rondom thema's zoals duurzaamheid en diversiteit. In samenwerking met Big Topics wil ze organisaties inspireren om circulair werken invulling te geven op de werkvloer. Hiervoor interviewt zij professionals die de praktijk van circulair werken laten zien.