Op pad met Thirza Monster: hoe je je in een transitie opgave door de natuur kan laten inspireren.

Thirza Monster

“Als ik het even niet meer weet, dan is het beste medicijn voor mij om naar buiten te gaan. Me te laten inspireren door de natuur, want de natuur heeft die antwoorden wel.”

 

Schaarste & overvloed

De wandeling begint. We lopen samen met Thirza het bos in en we kijken naar de mooie bomen om ons heen. Ze vertelt ons dat we op school leren dat bossen een verzameling bomen zijn die concurreren om licht, water en voedingsstoffen. In werkelijkheid werken bomen samen door middel van schimmelnetwerken. De bomen voeden de schimmels met suiker en de schimmels geven de bomen weer voedingsstoffen waar hun eigen wortels niet bij kunnen.

“In planten die samenwerken met schimmels of zwammen is twee keer zoveel stikstof en fosfor te vinden als in exemplaren die alleen met behulp van hun eigen wortels in de aarde zuigen. Bovendien filteren de schimmels zware metalen uit de bodem waar de planten minder goed tegen kunnen. Ook voorzien zij hen van een communicatienetwerk om bijvoorbeeld andere omliggende bomen te waarschuwen voor een insectenaanval.”

Thirza vergelijkt het met onze economie, waar we vaak vanuit het principe van schaarste beslissingen nemen. Ze geeft als voorbeeld de circulaire bouweconomie waar ze ook veel bij betrokken is. Ze ziet dat hier nog vaak gestreden wordt om middelen en materialen. De natuur gaat grotendeels uit van het principe van overvloed. Het draait niet om het bestrijden van elkaar, maar het samenwerken om te kunnen vermenigvuldigen. Daarbij komt dat hoe meer planten en dieren je erbij betrekt- dus hoe diverser- hoe meer er mogelijk is. Onderstaande video geeft een mooi voorbeeld van de impact die het kan hebben wanneer je extra spelers toelaat.

In de jaren 90 werd de wolf geïntroduceerd in het Yellowstone National Park. Dit had enorme gevolgen voor de biodiversiteit: de vegetatie groeide, het gebied trok nieuwe dieren aan en de koers van de rivier werd stabieler. Het laat zien dat zelfs met 1 extra speler, een extra samenwerkingspartner, een enorme impact kan worden gemaakt in jouw speelveld. Het kan weer nieuwe partners en mogelijkheden aantrekken en leiden tot overvloed. We staan even stil bij de vraag: Wat kan jouw team en de samenwerking tussen je partners/concurrenten leren van het principe ‘samenwerken om te vermenigvuldigen’?

De wijsheid van de groep

Wanneer we verder lopen zien we een kolonie van mieren ons pad oversteken. Thirza vertelt dat mieren een mooi voorbeeld zijn van ‘zwermintelligentie’. In dit principe stemmen alle leden hun gedrag op elkaar af door simpele regels te volgen. Hier komt geen centrale regie bij van pas. Zo kunnen mieren bij een overstroming een reddingsboot vormen door elkaars ‘handen’ vast te houden en een barrière te vormen. Het doel is met name om de koningin te beschermen die op het midden van het vlot plaats neemt. Vaak overleven zelfs de werkers en jongen de overstroming. Door collectief op elkaar in te spelen vanuit dezelfde simpele regels, zorgen de mieren ervoor dat hun soort kan blijven voortbestaan.

Het voorbeeld van de mieren laat ons zien dat de wijsheid al aanwezig is in de groep. Dieren hebben allerlei manieren van organiseren en samenwerken. Zo kunnen mensen zich ook op allerlei manieren organiseren. Wat we in het bedrijfsleven zien, is dat er vaak een aanvoerder, een ‘baas’ of ‘teamleider’, wordt aangewezen die een groep aanstuurt. Thirza legt ons uit dat een aanvoerder pas succesvol is wanneer deze de wijsheid van de groep meeneemt. Dus de collectieve intelligentie. Ze geeft het voorbeeld dat ze bij heidag sessies als facilitator van de groep fungeert en dat ze daarbij probeert om niet zelf de beslissingen te nemen, maar de groep dit samen te laten doen:

“ik heb in het verleden wel eens de neiging gehad om zelf te willen oplossen of iets op te pakken wat eigenlijk bij een ander hoort. Het geeft mij nu veel rust als je een groep begeleidt, om als facilitator zo neutraal mogelijk proberen te zijn. Het in de groep te laten ontstaan. Ik hoef het niet te weten, die wijsheid zit al in de groep.”

Waar dieren bijna instinctief in een groep op elkaar reageren, gaan mensen vaak in gesprek om van elkaar te leren. Als we willen veranderen is het gesprek voeren cruciaal. Daarvoor zijn er allerlei gesprekstechnieken mogelijk, maar misschien nog belangrijker dan spreken is luisteren. Luisteren naar ons innerlijke zelf, de ander en zelfs een groter perspectief, zijn we dikwijls verleerd. Echt te weten wat ons drijft en beweegt, zonder er meteen een mening, oordeel of advies op te plakken. Methodes die hierbij kunnen helpen en Thirza tevens toepast zijn onder meer Deep Democracy, Clean Language en Theory U. "In de kampvuursessies die ik organiseer, ontstaan juist de mooiste dingen in de stilte."

Terugkerende patronen

We zetten onze wandeling voort. Thirza wijst een varen aan. Ze vertelt dat een varenblad bestaat uit kleine blaadjes die precies dezelfde vorm hebben als het grote varenblad. Dit noem je fractalen. Dat zijn kleine uitingen van grote patronen. Ze hebben dezelfde structuur en kenmerken als het geheel. Je ziet het in de natuur op veel plekken terug, denk ook bijvoorbeeld aan een bloemkool en een slakkenhuis. In onze maatschappij en binnen onze organisaties komen ook fractalen voor.

“Bijvoorbeeld hartelijk welkom geheten worden aan de balie, kan iets zeggen over de gehele bedrijfscultuur. Of dat bij iedere vergadering een aantal mensen structureel te laat komen, is wellicht een uiting van een groter, achterliggend probleem.”  

Het herkennen van de kleine patronen kan dus iets zeggen over een groter patroon dat terugkomt binnen je organisatie. Ook bij een transitiereis is het goed om op je eigen patronen te letten en te kijken wat dit zegt over de groep. Tijdens een transitiereis is er veel onzekerheid en voelt het soms als een chaos: je organisatie opnieuw uitvinden. Ook in een transitie zijn er bepaalde patronen en regelmatigheden die je terug ziet komen. Zoals het afbouwen van het oude, opbouwen van iets nieuws en het terugkeren naar stabiliteit. Deze patronen horen erbij. “Tijdens een transitie is het helpend om te kijken naar wat de fractalen in je samenwerking, je team en je netwerk zijn. Zo kun je inzicht krijgen in wat wel werkt en wat minder werkt en wellicht afscheid nemen van bepaalde werkwijzen.”

Vergeet niet naar buiten te gaan

De wandeling loopt ten einde. We sluiten af door even te gaan zitten en te kijken naar het heideveld. Laat even alles tot je bezinken en kijk naar de ideeën die in je opkomen. Wat heb je geleerd van de wandeling en wat neem je mee naar je kantoor? We hebben ons laten inspireren door de wijsheid uit de natuur vanachter ons beeldscherm. Er ligt veel kennis in het groene bos bij je in de buurt, we hoeven alleen een andere bril op te zetten om er inspiratie uit te halen. Het beste kunnen we natuurlijk echt de natuur in gaan om de wijsheid zelf te ontdekken, om even stil te staan en onze gedachten opnieuw te ordenen.

Gabrielle Bruggeling is een cultureel antropoloog en de oprichter van Anthroconsult. Door middel van antropologische onderzoeksmethoden draagt zij bij aan sociale impact rondom thema's zoals duurzaamheid en diversiteit. In samenwerking met Big Topics wil ze organisaties inspireren om circulair werken invulling te geven op de werkvloer. Hiervoor interviewt zij professionals die de praktijk van circulair werken laten zien.