BIG Topics veranderen de wereld

Oorsprong

Mijn oorsprong ligt op het eiland Goeree Overflakkee, waar ik in groep 7 of 8, ik weet het niet meer precies, met de klas de Kwade Hoek introk om het afval uit het natuurgebied te halen. Na een week hadden we talloze opleggers vol plastic, netten en ander afval uit het natuurgebied gehaald. Afval dat meestal aan het oog werd onttrokken door het zand dat het bedekt had.

Ik kan me herinneren dat het voldoening gaf om daar zo bezig te zijn, maar ook dat ik er werkelijk niets van begreep wat het daar deed. Ik deed alleen de simpele constatering dat mensen het afval loslieten als een wind die in het grote geheel der dingen wel zou oplossen. Alleen loste het niet op.

The Story of Stuff

Ok, we spoelen even door naar 2005. Na een propedeuse Biologie begon ik aan de bachelor culturele antropologie. Ik wilde de mens doorgronden die in het natuurlijke systeem een sterk afwijkende rolopvatting bleek te hebben in vergelijking met andere organismen. We – niet iedereen hoor – beschouwen de aarde als een bron en als een afvalberg. Als je niet begrijpt wat ik bedoel, kijk dan de The Story of Stuff over dit fenomeen. In 1972 (Limits to Growth) en daarna in 1987 (Our Common Future) was al duidelijk dat die zogenoemde rolopvatting onhoudbaar was.

Duurzaam consumeren en produceren

Mijn bachelorscriptie deed ik over duurzaam consumentengedrag en ondertussen hield ik een behoorlijk goed bezochte website over duurzaam consumeren bij (De Aanrader). Ik volgde mensen (met toestemming) tijdens het doen van hun dagelijkse boodschappen. Wat zette hen aan om een bewuste switch te maken van de gangbare supermarkt naar de biologische winkel? Ik bedoel, dat doe je niet zomaar. Wat me vooral opviel aan deze groep (leeftijdsgroep 20 – 40)) was de tijd die zat tussen het duurzame denken en het duurzame doen: veel tijd, ongeveer 5 jaar!

Our Common Future

Ik verdiepte me ook in de andere kant van de medaille: de diensten en producten. Talloze labels, onduidelijke bedoelingen, ingewikkelde standaarden en keurmerken vliegen je om de oren. Maar echt begrijpen wat de duurzame impact was van de bedrijven, daar kwam ik toch niet helemaal uit. Ik bedoel uiteindelijk zijn het ook maar mensen die daar werken, die moeten begrijpen hoe je de dingen duurzamer doet. En dan niet alleen op ecologisch vlak, maar ook op sociaal vlak en dan ook nog winst moeten blijven maken, een reputatie hoog houden, voldoen aan al die labels en keurmerken, je ketenpartners in beweging krijgen, ga er maar aan staan! Zucht, kreun, steun. Er zijn bedrijven die de stoute schoenen hebben aangetrokken, zeker, maar de spreekwoordelijke olievlek die zich in rap tempo over de wereld zou moeten verspreiden ten behoeve van “Our Common Future”; ik zag het niet gebeuren (en eigenlijk gaat het nog steeds niet snel genoeg).

Duurzaam leren denken en doen

De conclusie dat duurzaam consumeren niet de oplossing kon zijn lag voor de hand. Het zou veel te lang duren voordat iedere consument snapt wat de keuzes zijn en dan moet het aanbod ook nog eens mee groeien. En dat aanbod moet dan weer van bedrijven komen waar ook allemaal mensen werken, die ook weer in de keten duurzame keuzes moeten maken. Nee. Ik dropte ter plekke het idee dat de (professionele) consument de sleutel in handen heeft en daarmee ook De Aanrader als “mijn werk”. Als duurzame ridder – en zovelen met mij – zit je dan toch even met je handen in het haar: wat nu?

"het onderwijs"

Eureka! Onderwijs! Dat moment, dat je snapt dat het onderwijs alle maatschappelijke problemen kan oplossen, hebben ook velen kan ik je vertellen. En het onderwijs, alsof dat bestaat “het onderwijs” zit daar ook heel erg op te wachten, dat de zoveelste idealist bedenkt dat kinderen de oplossing zijn om de problemen van hun voorgangers op te lossen. Maar goed vanuit antropologisch perspectief is het wel logisch, wil je cultuur veranderen dan moeten de betekenissystemen veranderen en de basis voor de maatschappelijke betekenissystemen wordt gelegd in … precies het onderwijs (en deels de opvoeding, maar die ouders hebben vaak weer geen duurzame les gehad).

Groene Generatie en de circulaire economie

De Aanrader werd Groene Generatie (2011). En mijn master zou gaan over leren van en over de circulaire economie. We - ja gelukkig waren er dus meer mensen op het idee gekomen om met “leren” aan de slag te gaan – deden onderzoek onder talloze bedrijven (naar hun competentiebehoefte in relatie tot duurzaamheid), brachten het hele Nederlandse onderwijs in kaart (ToekomstBehendig.nl), interviewden docenten, studenten, onderwijsdirecteuren, beleidsmakers… wie niet zou ik bijna willen zeggen.

Een meerderheid in de Tweede Kamer

In 2014 sloten we (40 jongerenorganisaties en 60 werkgevers) een verdrag met een meerderheid van de Tweede Kamer om duurzaam onderwijs te stimuleren. Wat een energie en dan denk je BAAAAM! … nu gaat het gebeuren. Maar nee, een paar opmerkingen van een staatssecretaris, een onderzoekje, een bijeenkomst, het verlengen van een bestaand programma en dat is het dan wel. Van bam naar BUMMER, dus.

Als rasoptimist had ik inmiddels wel weer een nieuw energypack aan hoop gekregen door de opkomst van de circulaire economie. Geen keurmerken geneuzel maar concreet handelingsperspectief voor ieder bedrijf op aarde om weer aan te sluiten bij de natuurlijke grondstofkringlopen en tegelijkertijd klimaatverandering aan te pakken en regionale productie te herwaarderen en daarmee ruimte te geven aan culturele diversiteit en en en en … ik kan nog wel even doorgaan met wat de circulaire economie voor onze samenleving kan betekenen, maar dat doe ik voor de leesbaarheid van dit blog gewoon nog even niet.

The Sustainability Games & Big Topics

Dus ja, de situatie die voor me lag liet zich beschrijven als een soort… augurk. Zuur van de politieke realiteit en gezoet door de enorme kracht die uitgaat van de circulaire economie. Wat doe je dan? Nou wat mensen bijna altijd doen, namelijk het kunstje herhalen waar ze bedreven in zijn. In mijn geval een combinatie van online creativiteit, inhoudelijke gedrevenheid en dadendrang. Dit zijn de punten die ik wilde oplossen:

    • meer argumenten voor de politiek om een impuls te geven aan duurzaam onderwijs
    • schaalbare vorm van leren over duurzaamheid voor onderwijs en praktijk
    • onderwijs en praktijk koppelen op basis van competentie-ontwikkeling
    • de circulaire economie verbinden aan de 17 Sustainable Development Goals om te voorkomen dat het nog meer begrippen- en terminologiediscussies gaat opleveren
    • een businesscase vinden waarmee bovenstaande te betalen is

Competencties testen èn ontwikkelen

Na zes jaar ontwikkelen en onderzoek doen - met veel vallen en opstaan - is de puzzel gelegd. Er is een schaalbaar leerinstrument ontwikkeld - inmiddels getoetst in de praktijk - gebaseerd op de UNECE Comptency Matrix for Sustainable Development: The Sustainability Games framework. Dat framework kan ook het tekort aan competenties voor de circulaire economie in kaart brengt en terugkoppelen naar het ondewrwijs.

Bovendien hebben we de 17 Sustainable Development Goals teruggebracht tot drie Big Topics die herkenbaar, behapbaar en relevant zijn voor bedrijven: Diversiteit & Inclusiviteit, circulaire economie en digitalisering. Deze topics staan centraal bij het maken van leermiddelen en staan centraal op dit kennisplatform over de uitdagingen van organisaties om duurzaamheid naar het DNA te brengen.

Samen versnellen: Experts aan het woord

Bigtopics.today geeft het woord aan experts die dagelijks bezig zijn om de big topics in organisaties te laten landen. Zij delen hun ervaringen zodat jij ook in staat bent om de toekomst vast te pakken en we samen kunnen versnellen ten behoeve van Our Common Future.

Over de auteur

Thijs Struijk (1979) is antropoloog van de circulaire economie en richt zich op de integratie van duurzaam leren denken en doen in organisaties.